Bel Ağrıları ve Korunma

Tüm romatizmal yakınmaların üçte birini bel ağrıları oluşturur. Toplumun yaklaşık %80’i aktif yaşamlarının bir bölümünde bel ağrısı çeker. Hastaların %70’i bir ay, %90’ı iki ile üç ay içinde iyileşmekle birlikte, ilerleyen dönemlerde, %70’inde üç ve daha fazla kez tekrarlama olmaktadır. Bel ağrısı 20-40 yaşları arasında başlamakta, 45-60 yaşları arasında görülme sıklığı artmaktadır. Dünyada nezle ve gripten sonra en çok iş kaybına neden olan hastalık grubu bel ağrılarıdır. 

Bel ağrısı riski kimlerde daha fazladır?
Sigara içenler, uzun yol sürücüleri, uzun süre ayakta duranlar, pozisyon değiştirmeden uzun süre oturanlar, ağır yük kaldıranlar ve ani hareket yapanlar, vibrasyonlu aletle çalışanlar, öksürenler ve düşük gelirlilerde bel ağrısına yakalanma riski yüksektir. Sırt ve karın kasları zayıf olanlar veya fazla kilosu olanlar bel ağrısına daha yatkındır. Zira 1 kg. ağırlık bele 5 kat yansır. Uzun boylularda bu daha da artar.    

Bel ağrısının nedenleri

• Doğumsal anomaliler
• Travmalar
• Bel fıtığı
• Kemik erimesi (Osteoporoz)
• Tümörler
• Enfeksiyonlar
• Kas romatizması (Miyofasiyal ağrı sendromları)
• Belin dejeneratif hastalığı, kireçlenme (Lomber spondiloz)
• Başka yerden (karın, damar ve pelvik organlar) yansıyan ağrılar
• Psikonörotik bozukluklar
• Beli, omurgayı, kalçayı ilgilendiren çeşitli kas ve eklem hastalıkları 

Belin dejeneratif hastalığı, kireçleme (Lomber spondiloz) 
Bel omurgasını meydana getiren yapıların dejeneratif değişiklikleriyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Kireçlenmenin bir yaşlanma ve yıpranma hastalığı olduğu görüşü yaygındır. Dejenerasyonun görülme sıklığı ve şiddeti yaşla artar ve 60 yaşından sonra tamamen normal bir omurgaya nadiren rastlanır. Çoğu kişi bu değişiklikleri geçirdiği halde bazılarının herhangi bir yakınması olmamaktadır. Dejeneratif değişiklikler belirti verse bile sürekli değildir. Hafif ve orta derecedeki değişikliklerle omurga şekli bozulmakta ve belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Dejenerasyon ilerleyince omurga bu değişikliğe uyum sağlamakta, hareket de azaldığı için belirtiler azalmaktadır. 

Ayrıca, hareket veya yük kaldırma sonucu, sinsi olarak başlayan bel ağrısı yakınmaları da olabilir. Ağrı genellikle sadece beldedir. Kalça ve uyluk arka yüzüne yayılabilir. Ayakta kalmakla, ev işleri yapmakla artan ağrı, istirahatle azalır. Sabah tutukluğu kısa sürelidir.

Tedavide istirahat, ağrı kesici ilaçlar ve kas gevşeticilerin yanı sıra bazı fizik tedavi araçları da (infraruj lambaları, hot pack, parafin) kas spazmını gidererek ağrıyı azaltabilir. Daha sonra, derin ısıtıcı fizik tedavi araçlarından da yararlanılır. Ayakta durmakla ve hareketle ağrısı artan hastalara yükü azaltmak ve hareketi sınırlamak amacıyla çelik balenli korse verilebilir. Ağrı azalır azalmaz sırt ve karın kaslarını güçlendirici egzersizlere başlanması gerekir.  

Bel fıtığı nedir?
Omurgadaki bozulmuş diskin bacağa giden sinir kökünü sıkıştırmasıyla ortaya çıkan, bel ve bacak ağrısına neden olan klinik tablodur. Bel fıtığı (lomber disk hernisi) sanıldığı kadar yaygın değildir. Bel ağrılı olguların sadece %5’i bel fıtığıdır. Hastaların çoğu 30-50 yaşları arasındadır. Ağrı ile birlikte bacaklarında uyuşma, karıncalanma, keçelenme, kuvvetsizlik ve incelme görülebilir. 

Hastaların %75-90’ında cerrahi müdahaleye gerek kalmadan iyileşme olmaktadır. Yatak istirahati çok kısa tutulmalıdır. Tedaviye ilaçlar eklenebilir. Bu dönemde yüzeysel ısıtıcıların kas gevşetici etkisinden yararlanılabilir. Kas gücünü artırmak için sırt ve karın kasları egzersizlerine başlanılmalıdır. Bir süre sonra hastanın korse ile ayağa kalkmasına ve yürümesine izin verilir. Bu dönemde hasta fizik tedavi programına alınır.  

Konservatif tedaviye cevap alınamazsa cerrahi tedavi uygulanır.  

Kanal darlığı (spinal stenoz) belirtileri nelerdir? Tanısı nasıl konur? Tedavi nasıl yapılır?
Nadiren genç yaşlarda da görülmekle birlikte hastaların çoğu 50 yaşın üzerindedir. Hastalarda uzun zamandır süren bel ağrısı ve son zamanlarda ortaya çıkan bacak ağrısı öyküsü vardır. Yürürken her iki bacaktaki rahatsızlıktan yakınırlar. Semptomlar uyluktan baldıra ve ayağa kadar yayılır. Bacaklarındaki ağrı nedeniyle, hasta yürürken durup dinlenmek zorunda kalır. Bir kaç dakika dinlendikten sonra, tekrar aynı mesafede yürüyebilir. Sırt üstü bacaklarını uzatarak yatamaz. Ağrı olduğu zaman kalkıp bir kaç dakika oda içinde dolaşarak ağrıyı geçirmeye çalışabilir veya yan tarafına kıvrılarak yatar. 

Bir bacakta ya da her iki bacakta görülen kuvvetsizlik, yorgunluk, uyuşma ve karıncalanmadan yakınırlar. Gerçekten soğuk olmadığı halde bacaklarının soğuk olduğunu, kendilerine ait değilmiş gibi veya lastikten yapılmış gibi hissettiklerini söyleyebilirler.  

Bilgisayarlı tomografi ve MR’da kanal çapları ölçülerek yumuşak doku ve kemik dokusu görülerek kanal darlığı konusunda daha kesin bilgi edinilebilir. 

Hafif olgularda fizik tedaviyle yeterli sonuç alınmaktadır. Hastanın günlük yaşam aktiviteleri düzenlenmeli, sırt ve karın kaslarını güçlendirici egzersizler verilmelidir.  

Fizik tedavi ve ilaç tedavisine cevap vermeyen ilerleyici olgularda cerrahi tedavi uygulanır. 

Bel kayması (spondilolistezis) nedir? Belirtileri nelerdir? Tedavi nasıl yapılır?
Bir omurun, alttaki omur üzerinde öne doğru kaymasına bel kayması denir. Bel kayması, öne doğru kaymanın ölçüsüne göre dört dereceye ayrılır. Kırık, bel ameliyatları, kireçlenme ve doğumsal anomaliler başlıca nedenleridir.  

Hastalar çoğunlukla bel ağrısından yakınır.  Ağrı belin iki yanında ve iki bacakta birden duyulur, hareketle, ayakta durmakla artar, istirahatle genellikle kaybolur. Hastaların büyük çoğunluğu kadındır. Genellikle karın gevşek ve öne sarkıktır. 
İki veya dört yönlü bel grafilerinde kayma, kaymanın derecesi görülür. 

Erişkinlerde bel kayması her zaman semptomatik değildir. Ağrılı durumlarda hastaya istirahat önerilir. Kişinin ayakta kaldığı zaman verilen çelik balenli korse beli stabilize ederek ve yükü azaltarak ağrıyı dindirir. Ağır yük kaldırmaktan kaçınılmalı, fazla kilolu olanların kilo vermesi sağlanmalı, karın ve sırt kaslarını güçlendirici egzersizlerle germe egzersizleri verilmeli ve günlük yaşam aktiviteleri düzenlenmelidir. Ağrı ve kas gerginliğinin azaltılması için fizik tedavi araçlarından yararlanılır.                

Bel ağrısından kurtulmak ve/veya bel ağrısına yakalanmamak için uyulması gereken kurallar nelerdir?

• Dizleri kırarak sırt üstü veya yan yatmak
• Yataktan kalkarken önce yan dönmek,  sonra doğrularak oturmak ve ellerle destekleyerek ayağa kalkmak
• Dik oturmak
• Otururken beli desteklemek
• Dik durmak. Uzun süre ayakta durulacaksa, bir ayak yüksekte kalacak şekilde altına bir şey koymak.
• Eğilerek yerden bir şey almamak. Yerden bir şey alırken ve ayakta çalışırken dizleri kırmak
• Yükü her iki ele paylaştırmak ve vücuda yakın olarak taşımak
• Uzanarak iş yapmamak
• Uzun süre aynı pozisyonda kalmamak ve ani hareketlerden sakınmak
• Sigara içmemek
• Düzenli egzersiz yapmak

Dr. Zekeriya GÜR